|
ROZDZIAŁ METODOLOGICZNY W PRACY
licencjackiej, magisterskiej, dyplomowej.
Jak napisać rozdział metodologiczny i co powinien zawierać.
Struktura pracy dyplomowej (pracy licencjackiej, pracy magisterskiej i pracy inżynierskiej) musi spełniać odpowiednie proporcje pomiędzy jej częściami zasadniczymi, czyli między częścią literaturową/teoretyczną, częścią metodologiczną/metodyczną oraz częścią empiryczną.
We wcześniejszym rozdziale mieliście okazję dowiedzieć się, że dzięki części teoretycznej, autor ma okazję ukazać swoją znajomość i umiejętność doboru aktualnej i reprezentatywnej literatury, która dotyczy tematu pisanej przez Niego pracy dyplomowej.
Natomiast poprzez część metodologiczną/metodyczną (o której będzie traktował ten artykuł), należy wykazać się zdolnością określenia założeń metodologicznych, które będą się zgadzać z rodzajem pisanej pracy dyplomowej oraz przyjętą orientacją badawczą.
*Pamiętajcie, że twierdzenia naukowe mogą być udowodnione, potwierdzone i uznane za prawdziwe - tylko za sprawą wyników badań naukowych. Dlatego właśnie, po skończonym przeglądzie literatury i napisaniu rozdziału teoretycznego, należy zabrać się za pisanie części metodologicznej, za nakreślenie problemów badawczych, a także za budowanie na ich podstawie narzędzi badawczych.
Zatem problemy badawcze wyłaniają się w trakcie analizowania literatury, a celem pracy naukowej jest uzupełnienie lub poprawa teorii oraz przedstawienie wszelkich możliwych zastosowań praktycznych - dla nowo zdobytej wiedzy.
Natomiast podstawowym celem nauki (wszystkich jej dziedzin) jest dążenie do poznania i zrozumienia rzeczywistości, co jest możliwe dzięki procesowi badawczemu. Proces ten odbywa się przy nieodłącznym wykorzystaniu zasad i czynności (badawczych metod naukowych), prowadzących do wyjaśnienia wszelkich problemów oraz zaproponowania odpowiednich kierunków i sposobów przekształcenia owej rzeczywistości.
Problemy naukowe, które należy rozwiązać, determinują wybór określonej metody lub metod badawczych.
Drodzy Studenci, artykuł ten poświęcimy rozdziałowi metodologicznemu pracy dyplomowej (pracy licencjackiej, pracy magisterskiej, pracy inżynierskiej), a dokładniej wyjaśnimy Wam - w jaki sposób należy go pisać, na co trzeba zwrócić szczególną uwagę podczas jego opracowywania oraz co dokładnie powinna zawierać część metodologiczna pracy dyplomowej. Zaczniemy jednak od wyjaśnienia podstawowych pojęć:
*Metoda jest to: sposób poznania, droga dojścia do rozwiązania, sposób osiągnięcia celu; zbiór zasad, na podstawie których dochodzi do przyjęcia bądź odrzucenia analizowanych procesów lub zjawisk, opisów bądź teorii.
*Metody naukowe są to: sekwencje zorganizowanych czynności, które są podejmowane w danym procesie badawczym; to racjonalne zorganizowane, zobiektywizowane, systematyczne i uporządkowane działania, które prowadzą do osiągnięcia postawionego celu.
Inaczej 'mówiąc' - metody badań naukowych są sposobami podejścia do sformułowanego problemu oraz do sposobu jego rozwiązania. Uwidaczniają, jakimi technikami badawczymi oraz narzędziami badawczymi należy się posługiwać podczas przeprowadzania badania - w celu odpowiedzi na uprzednio zadane pytanie czy powstały problem badawczy. Są to także, na przykład: standardy, zasady, procedury..., wspomniane techniki i narzędzia badawcze.
*Metodologia - stanowi zarys badania, którego opracowanie umożliwi przygotowanie odpowiedniego narzędzia badawczego i napisanie pracy dyplomowej (pracy licencjackiej, pracy magisterskiej, pracy inżynierskiej), która będzie spójna pod względem merytorycznym.
Część metodologiczna pracy dyplomowej:
Rozdział metodologiczny, należy pisać z punktu widzenia osoby, która już przeprowadziła badanie. Autor musi tu solidnie zaprezentować podstawy oraz założenia metodologiczne badań własnych, a zwłaszcza:
- Przedmiot i cel badań,
- Problemy badawcze/pytania badawcze,
- Hipotezy badawcze (należy je zawrzeć, gdy autor danej pracy dyplomowej zakłada ustalenie zależności między zmiennymi; w przypadku badań diagnostycznych/opisowo - wyjaśniających, hipotezy można pominąć); Zmienne (zależne, niezależne) i wskaźniki (empiryczne, definicyjne, inferencyjne),
- Metody badawcze, techniki oraz narzędzia badawcze,
- Procedurę badań: organizację badań, obszar/teren oraz przebieg badań, badaną populację (na przykład: gdzie i kiedy zostały przeprowadzone badania, określenie próby badawczej, charakterystyka terenu badań, prezentacja badanej zbiorowości...).
Oto rozdział metodologiczny pracy dyplomowej (pracy licencjackiej, pracy magisterskiej, pracy inżynierskiej) przykład:
ROZDZIAŁ II. Metodologiczne podstawy pracy (lub metodologia badań własnych)
2.1. Przedmiot i cel badań
2.2. Problemy badawcze i hipotezy badawcze
2.3. Metody, techniki i narzędzia badawcze
2.4. Organizacja terenu badań
Poniżej wyjaśnimy Wam, na jaki temat i czego powinny dotyczyć poszczególne elementy rozdziału metodologicznego, na przykład pracy magisterskiej:
*Przedmiot i cel badań (układ/plan szczegółowy):
Ogólnie rzecz ujmując, należy tutaj na podstawie zalecanej literatury metodologicznej, określić definicje badania naukowego, jego strukturę, przedmiot i cel badań; z jednoczesnym uzupełnieniem tych definicji o informacje związane z wybranym przez Was tematem pracy dyplomowej (pracy licencjackiej, pracy magisterskiej, pracy inżynierskiej).
Przedmiot badania - to inaczej to, co chcecie badać. Natomiast celem badawczym jest to, co macie zamiar osiągnąć przez realizację Waszych badań.
Na wstępie tego podrozdziału trzeba napisać kilka zdań o przedmiocie (temacie) podejmowanym w pisanej przez Was pracy dyplomowej. Przedmiotem, przykładowo pracy magisterskiej powinien być ten, który studiujecie, na przykład: pedagogika, psychologia, filozofia, socjologia, resocjalizacja, prawo, rachunkowość, ochrona środowiska, ekologia, stosunki międzynarodowe, ...marketing, ...itp. Jednak taki przedmiot badawczy jest zbyt ogólny. Dlatego należy go uszczegółowić, a więc wybrać dział lub subdziedzinę danego przedmiotu, na przykład: wychowanie przedszkolne, psychologia społeczna, socjologia miasta, filozofia klasyczna,... reklama, promocja, ...itd.
Przedmiot badań trzeba uszczegóławiać tak dalece, jak tylko wynika to z Waszych indywidualnych/osobistych zainteresowań (na przykład: techniki wpływu społecznego, wychowanie przedszkolne w Niemczech, podkultura więzienna, środki pieniężne i ich ewidencja, ochrona wody w aglomeracji Warszawy, charakterystyka państwa prawnego, ..reklama internetowa,...itp.).
*Musicie wiedzieć, że im bardziej ogólny oraz mniej szczegółowy przedmiot badań, tym trudniej będzie Wam napisać dobrą, poprawną pracę licencjacką, pracę magisterską czy też pracę inżynierską; ponieważ będzie ona wtedy zbyt ogólna, a przez to mniej zrozumiała i mało ciekawa.
Zatem - cel badania jest efektem uszczegóławiania ogólnego (pierwotnego) przedmiotu badania. Cele wyrażają zamierzenia badacza (odkrycie, ujawnienie, poznanie, wyjaśnienie,...itd.) i powinny nawiązywać do teoretycznego tła problemu. Celów może być więcej niż jeden (w sytuacji, gdy jest to uzasadnione).
Podsumowując, w podrozdziale 'Przedmiot i cel badań', należy dokonać analizy porównawczej pojęć - 'przedmiot badań' i 'cel/e badań', która powinna prowadzić do ujawnienia przedmiotu badań własnych oraz wskazania celu głównego i celów szczegółowych (tych badań).
*Problemy badawcze/pytania badawcze (układ/plan szczegółowy):
Problemem badawczym jest to, co jeszcze do tej pory nie zostało odkryte lub zostało odkryte, ale niewystarczająco lub błędnie.
Na wstępie tego podrozdziału trzeba napisać czym są problemy badawcze i jakie istnieją rodzaje problemów badawczych (od strony definicji) - oczywiście na podstawie zalecanej literatury metodologicznej. Następnie należy uzupełnić te definicje przez ustalenie tego , jakie konkretnie problemy badawcze (problem ogólny i problemy szczegółowe) dotyczą Waszej pracy dyplomowej.
Problemy badawcze należy zapisywać w formie pytań formułowanych pod adresem badanej rzeczywistości. Dalej trzeba przedstawić konkretne pytania badawcze, na które chcecie otrzymać odpowiedź w pisanej przez Was pracy licencjackiej, pracy magisterskiej czy też pracy inżynierskiej.
*Musicie wiedzieć, że postawione przez Was pytania badawcze, muszą wnosić coś nowego do wiedzy naukowej w zakresie tematyki badawczej. Należy sobie również zdawać sobie sprawę z faktu, że w przypadku badań jakościowych, pytania badawcze powinny odnosić się do tego, w jaki sposób osoby badane - interpretują daną sferę rzeczywistości.
*Pamiętajcie, że wytrwałe wyszukiwanie problemów badawczych, eksplorowanie i dociekanie - jest zachowaniem godnym prawdziwego badacza. Postawa ta, umożliwia napotkanie trudności, które dotychczas nie znalazły rozwiązania - dzięki czemu można podjąć się badań naukowych w danym obszarze. Często dzieje się tak, że odnalezienie jednego problemu badawczego, ujawnia przed autorem pracy dyplomowej (pracy licencjackiej, pracy magisterskiej, pracy inżynierskiej) wiele innych problemów.
Zatem w ramach podsumowania: zdefiniowanie treści, określenie każdego problemu badawczego z osobna i zapisania w postaci pytania badawczego; pozwala na dostrzeżenie potencjalnych związków przyczynowo - skutkowych pomiędzy problemami. Prościej 'mówiąc', rozwiązanie jednego problemu badawczego pozwala rozwiązać kolejny problem badawczy oraz ustalić rzędowość problemów ze względu na ich znaczenie dla osiągnięcia celu procesu naukowego.
*Hipotezy, zmienne i wskaźniki (układ/plan szczegółowy):
Hipoteza badawcza jest to prawdopodobne założenie/przypuszczenie, propozycja twierdzenia naukowego i odpowiedzi na zadane pytanie, które wyniknęło z problemu badawczego (czyli hipotezy są odpowiedziami na wcześniej postawione pytania badawcze).
Innymi słowy 'mówiąc' - hipoteza jest przypuszczeniem, które snuje się w stosunku do postawionych problemów (pytań badawczych) i wysuwa w celu wyjaśnienia jakiegoś zjawiska, którego prawdziwość lub fałszywość należy rozstrzygnąć przy pomocy danych zdobytych w określony sposób.
Hipotezy stanowią ważną część pracy metodologicznej, ponieważ badanie, to przecież dowodzenie prawdziwości lub też nieprawdziwości przypuszczeń. Zgodność lub niezgodność danej hipotezy ze stanem rzeczywistym jest dowodzona w badaniach oraz procesach rozumowania
Dlatego właśnie hipotezy powinny charakteryzować się następującymi cechami:
- powinny być jasno sformułowane,
- konkretne (cecha ta dotyczy oczekiwanych związków między zmiennymi),
- sprawdzalne za pomocą dostępnych metod (na przykład - przy pomocy testowania).
Hipotezy należy określać na podstawie analizy literatury przedmiotu i/lub własnych wniosków, czyli nie mogą być przypadkowe. Wyraża się je w postaci związku - pomiędzy zmienną zależną a zmienną niezależną, czyli są to logiczne relacje minimum między dwiema zmiennymi, które należy wyrazić w formie nadającej się do testowania.
Co to jest zmienna zależna i zmienna niezależna?:
*Zmienna zależna - jest to zmienna, której określone liczbowo wartości rosną lub maleją pod wpływem oddziaływania innych zmiennych (zmiennych niezależnych).
*Zmienna niezależna - jest to zmienna/cecha, której wartości liczbowe wywołują zmiany w innych wartościach - zmiennych zależnych.
Konceptualizacja zmiennych i określenie wskaźników:
Hipoteza badawcza może mieć postać, na przykład: jeśli zajdzie a, to wtedy zajdzie b. Pokazuje to, że - 'a', będzie zmienną niezależną, natomiast - 'b' zmienną zależną (przykładowo jeśli badamy wpływ zjawiska 'a' na zjawisko 'b' , to zjawisko 'a' jest zmienną niezależną, ponieważ ma stały wpływ na inne zjawisko i od niczego nie zależy. Natomiast zjawisko 'b' jest zmienną zależną, gdyż zmienia się przez wpływ zjawiska 'a' oraz jest od niego zależne).
Waszym głównym zadaniem podczas opracowywania rozdziału metodologicznego w pracy dyplomowej, jest odnalezienie przedmiotu badawczego (przy pomocy pytań badawczych) oraz opisanie go - zgodnie z zakładaną rzeczywistością.
Opis ten jest możliwy dzięki określeniu możliwych zmiennych, które to właśnie wpływają na jego kształtowanie się. Zmienne mogą przyjmować różne wartości, na przykład: dla zmiennej - płeć będzie to: dziewczynka i chłopiec, a dla zmiennej - rozwój dziecka w wieku przedszkolnym, będzie to: rozwój fizyczny i motoryczny, rozwój procesów poznawczych, rozwój emocjonalny i społeczny. To właśnie takie wartości tworzą wskaźniki.
W jaki sposób opracowywać hipotezy badawcze?:
Najczęściej występuje jedna hipoteza główna oraz wynikające z niej hipotezy szczegółowe (co ma ścisły związek z problemem badawczym).
Istnieją trzy sposoby na wysuwanie hipotez naukowych. Jednym ze sposobów, który uważany jest za najprostszy w formułowaniu hipotez badawczych, jest wyprowadzenie ich z innej dyscypliny naukowej lub przyjętej teorii (z wykorzystaniem parafrazy). Dzięki temu, badanie będzie prowadziło do jej potwierdzenia albo falsyfikacji.
Drugi sposób, to logiczne tłumaczenie faktów (anomalii lub osobliwości) i odnosi się do analizowania relacji między wypowiedziami naukowymi a rzeczywistością.
Natomiast trzeci sposób polega na akcentowaniu intuicyjnego kojarzenia pojęć - dzięki wykorzystaniu metod heurystycznych, w celu stworzenia nowych pomysłów.
*Musicie jednak wiedzieć, że nie wszystkie badania wymagają formułowania hipotez badawczych. Na pewno są one konieczne w badaniach weryfikacyjnych, które polegają na wyjaśnieniu zależności między zjawiskami oraz weryfikują hipotezę - wydedukowaną z teorii. Natomiast nie są one obowiązkowe w badaniach typu rekonstruującego, czyli kiedy badacz rekonstruuje/odtwarza badany fragment rzeczywistości.
*Metody badawcze, techniki oraz narzędzia badawcze (układ/plan szczegółowy)
Metoda badawcza jest to odpowiedz na pytanie - jak rozwiązać dany problem? Jeśli chodzi o technikę badawczą, to jest to sposób zbierania danych. Natomiast narzędziami badawczymi mogą być, na przykład: kwestionariusz ankiety, kamera, dyktafon, ...itp.
W podrozdziale tym, należy opisać jaką metodę, technikę badawczą oraz narzędzie badawcze; zastosowaliście w Waszej pracy dyplomowej (pracy licencjackiej, pracy magisterskiej czy też pracy inżynierskiej) z uzasadnieniem decyzji ich wyboru oraz omówieniem sposobów ich użycia we własnej pracy badawczej.
*Pamiętajcie, że techniki badawcze zawsze muszą odpowiadać danym metodom badawczym. Do powszechnie znanych technik badań należą, na przykład: eksperyment, wywiad, obserwacja, ankieta, badanie dokumentów, techniki socjometryczne. Natomiast najczęściej stosowaną techniką badawczą jest ankieta.
Badania można zrealizować przy użyciu następujących metod badawczych: sondażu diagnostycznego, eksperymentu, studium indywidualnych przypadków i monografii (całościowej diagnozy funkcjonowania określonej instytucji).
W przypadku pracy dyplomowej o charakterze projektowym lub monograficznym, można zastosować następujące metody badawcze: metody porównawcze, metody narracyjne, metody biograficzne, metodę spekulacji, metody historyczne, ...itd.
Co należy dokładnie zawrzeć w podrozdziale ' Metody badawcze, techniki oraz narzędzia badawcze'?:
- Napisać ogólnie, jakie znaczenie ma stosowanie w badaniach naukowych - metod badawczych i technik badawczych (za pomocą definicji metod badań),
- Podać jakie istnieją rodzaje metod badawczych (na podstawie zalecanej literatury metodologicznej),
- Przedstawić metodę, która została przez Was zastosowana w badaniach; uzasadnić jej wybór (czy jest zgodny z definicyjnym rozumieniem metody badań wraz z podaniem definicji zastosowanej metody),
- Przedstawić techniki, które zastosowaliście w badaniach własnych oraz napisać czy są one zgodne z definicyjnym rozumieniem technik badawczych wraz z podaniem definicji zastosowanych przez Was technik),
- Napisać czy techniki badawcze odpowiadają dobranej przez Was metodzie badawczej,
- Opisać jakie dobraliście narzędzia badawcze i czy zgadzają się z zastosowanymi technikami badań,
- Scharakteryzować, zastosowane w Waszej pracy dyplomowej (pracy licencjackiej, pracy magisterskiej, pracy inżynierskiej), narzędzia badawcze oraz przedstawić ich konstrukcje, wzory opracowań, rodzaje pytań, ilość, ...itp.
*Procedura badań (układ/plan szczegółowy):
Procedura badań - jest to: organizacja tych badań, ich obszar/teren, przebieg oraz badana populacja.
Co należy dokładnie zawrzeć w tym podrozdziale?:
- Trzeba napisać na temat obszaru/terenu badań (czyli kiedy, gdzie i w jaki sposób zostały przeprowadzone Wasze badania),
- Charakterystykę badanej instytucji lub grupy - odwołując się do metodologicznych zasad doboru grup badawczych (skład i liczebność),
- Opis rodzaju doboru osób do badanej populacji,
- Charakterystykę zebranego materiału badawczego,
- Opis kolejnych faz badania,
- Napisać w jakich warunkach było przeprowadzone badanie.
Podsumowując, w niniejszym podrozdziale trzeba zawrzeć podstawowe informacje o środowisku, w którym przeprowadzone były badania. Musicie wiedzieć, że opis ten musi ściśle nawiązywać do celu i problemów Waszych badań.
Czytaj dalej - 'Rozdział empiryczny'.
|
|
Spis zawartości.
I. Wprowadzenie.
II. Podejmujemy decyzje.
III. Od czego zacząć pisanie pracy?
IV. Struktura pracy dyplomowej.
V. Techniczne opracowanie pracy.
VI. Estetyka pracy dyplomowej.
VII. Regulacje regulaminowe.
|
